- Αντώνιος
- I
Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.1. Καταγόταν από την Άγκυρα. Πέθανε με μαρτυρικό τρόπο, μαζί με τους γονείς του Μελάνιππο και Κασίνα, επί Ιουλιανού του Παραβάτη. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Νοεμβρίου.2. Λιθοτόμος. Τον σκότωσε o ειδωλολατρικός όχλος στην Απάμεια της Συρίας, επειδή έχτιζε ναό. Η μνήμη του τιμάται στις 9 Νοεμβρίου.3. Α., Ζεβινάς, Γερμανός και Νικηφόρος, οι μάρτυρες. Πέθαναν με αποκεφαλισμό στην Καισάρεια της Παλαιστίνης. Η μνήμη τους τιμάται στις 12 Νοεμβρίου.4. Ο όσιος. Καταγόταν από τη Βέροια της Μακεδονίας και ασκήτεψε σε ένα σπήλαιο που βρίσκεται κοντά στην πόλη. Η μνήμη του τιμάται στις 17 Ιανουαρίου.5. Όσιος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Η μνήμη του τιμάται στις 12 Φεβρουαρίου. Βλ. λ. Αντώνιος. Όνομα τεσσάρων πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως (2.)6. Μάρτυρας. Πέθανε με μαρτυρικό τρόπο στην πυρά. Η μνήμη του τιμάται στις 25 Φεβρουαρίου.7. Επίσκοπος Σάρδεων. Η μνήμη του τιμάται στις 23 Αυγούστου.8. Α. o Μέγας. Βλ. λ. Αντώνιος ο Μέγας.9. Α. οεν Πετσέρσκ (982 – 1067). Είναι ο ιδρυτής της μονής των Σπηλαίων στο Κίεβο. Σύμφωνα με το χρονικό του Νέστορα, το κοσμικό του όνομα ήταν Αντίπας. Υπήρξε εκπρόσωπος του αιγυπτοσυρο-αθωνιτικού μοναστικού ρεύματος στη Ρωσία της εποχής του, που αντιστρατευόταν την πνευματικότητα του παλαιστινο-στουδιτικού μοναχισμού. Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Ρωσική Εκκλησία στις 10 Ιουλίου.10. Νεομάρτυρας. Καταγόταν από την Αθήνα. Αποκεφαλίστηκε στην Κωνσταντινούπολη από τους Τούρκους το 1774, γιατί αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει. Η μνήμη του τιμάται στις 5 Φεβρουαρίου.IIΌνομα Ρωμαίων στρατιωτικών και πολιτικών και άλλων ιστορικών προσώπων της ρωμαϊκης εποχής.1. Μάρκος Α. (143 – 87 π.Χ.). Ρήτορας και πολιτικός, πραίτορας το 104 π.Χ., ύπατος το 99, τιμητής το 97. Έγραψε Περί τέχνης του λέγειν. Λίγα αποσπάσματα διασώθηκαν από τους λόγους του. Ως πολιτικός, ηγήθηκε του πειρατικού πολέμου και θανατώθηκε από οπαδούς του Μάριου.2. Μάρκος Α. ο Κρητικός (τέλη 2ου – αρχές 1ου αι. π.Χ.). Πρωτότοκος γιος του προηγούμενου. Πραίτορας το 74 π.Χ. Ανίκανος ναύαρχος, ηττήθηκε σε μάχη από τους Κρήτες το 72 και πέθανε λίγο αργότερα.3. Γάιος Α. ο Υβρίδης (τέλη 2ου – αρχές 1ου αι. π.Χ.). Αδελφός του προηγούμενου, που έλαβε αυτό το προσωνύμιο επειδή η μητέρα του ήταν δούλη. Εκστράτευσε με τον Σύλλα το 87 π.Χ. εναντίον της Ελλάδας· τα όργιά του και οι καταστροφές του ήταν τόσο πολλά, ώστε ζήτησαν την ανάκλησή του (71). Όμως, το επόμενο έτος έγινε δήμαρχος, έπειτα συγκλητικός και το 66 συνύπατος με τον Κικέρωνα, που έγινε φίλος και υποστηρικτής του. Έλαβε μέρος στη συνωμοσία του Κατιλίνα, αλλά αμφιβάλλοντας για την επιτυχία του εμφανίστηκε οπαδός της άλλης πλευράς. Μετά την κατατρόπωση του Κατιλίνα (62) ανέλαβε τη διοίκηση της Μακεδονίας, όπου έκανε νέες λεηλασίες και όργια, και δεν ανακλήθηκε παρά μόνο μετά τις ήττες του από μέρους των Δαρδάνων. Τον κάλεσαν τότε να λογοδοτήσει για τα προηγούμενα εγκλήματά του, αλλά τον υπεράσπισε ο Κικέρων, ο κύριος αντίπαλος του Κατιλίνα. Παρ’ όλα αυτά, δεν απέφυγε την εξορία. Το 44 γύρισε στη Ρώμη και το 42 εξελέγη τιμητής.4. Α. Γνίφων (116 π.Χ. – ;). Δάσκαλος της ρητορικής. Είχε μαθητές του τον Κικέρωνα και τον Καίσαρα. Από τα έργατου De Sermone Latino και Σχόλια στα χρονικά του Ενία δεν έχει σωθεί τίποτα.5. Μάρκος Α. (83; – 30 π.Χ.). Ρωμαίος στρατηγός και πολιτικός. Γιος του Μάρκου Α. του Κρητικού. Πήρε ενεργό μέρος στις εκστρατείες του Ιούλιου Καίσαρα (ήταν συγγενής του από την πλευρά της μητέρας του), του οποίου έγινε ο κυριότερος υπαρχηγός και με τον οποίο μοιράστηκε το αξίωμα του υπάτου το 44 π.Χ. Μετά τον θάνατο του Ιούλιου Καίσαρα υποχρέωσε τους δολοφόνους του να δραπετεύσουν και βρέθηκε κύριος της κατάστασης, ήρθε όμως σε σύγκρουση με τον Οκταβιανό (αργότερα Αύγουστο), που υποστηριζόταν από τη σύγκλητο, αλλά και με τον Κικέρωνα, ο οποίος επιτέθηκε εναντίον του με μια σειρά από λόγους του, τους 14 φιλιππικούς. Αφού πρώτα νικήθηκε από τον Οκταβιανό στη Μοντένα (43), ήρθε σε συνεννόηση μαζί του και σχημάτισαν μαζί με τον Λέπιδο την αποκαλούμενη δεύτερη τριανδρία κατά της συγκλήτου. Για να εκδικηθεί τότε τον Κικέρωνα, τον συμπεριέλαβε στον πίνακα προγραφών και έβαλε να τον δολοφονήσουν στον δρόμο για την εξορία· έπειτα, μαζί με τον Οκταβιανό καταδίωξε τους δημοκρατικούς δολοφόνους του Καίσαρα και νίκησε στους Φιλίππους (42). Με τη συνθήκη του Βρινδησίου (40), τα μέλη της τριανδρίας μοιράστηκαν τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ο Α. πήρε στο μερίδιό του την Ελλάδα και την Ανατολή και, για να ενισχύσει τη συνοχή της εξουσίας, παντρεύτηκε την Οκταβία, αδελφή του Οκταβιανού, αφού η προηγούμενη σύζυγός του Φουλβία είχε ήδη πεθάνει (40). Αργότερα όμως ερωτεύτηκε την Κλεοπάτρα, βασίλισσα της Αιγύπτου, ξέχασε την Οκταβία, αλλά και τα καθήκοντά του ως Ρωμαίου πολίτη, φτάνοντας στο σημείο να χαρίζει ρωμαϊκές επαρχίες στα παιδιά της Κλεοπάτρας, την οποία και τελικά παντρεύτηκε. Ο Οκταβιανός αποκάλυψε στη σύγκλητο τις πράξεις του Α., και πέτυχε την καθαίρεσή του και την κήρυξη πολέμου εναντίον της Κλεοπάτρας. Το 31 π.Χ., στη ναυμαχία του Ακτίου, ο στόλος του Οκταβιανού νίκησε τους ενωμένους στόλους του A. και της Κλεοπάτρας. Ο Α., πολιορκημένος μέσα στην ίδια την Αλεξάνδρεια, αυτοκτόνησε πέφτοντας πάνω στο σπαθί του. Ο θάνατός του και o έρωτάς του για την Κλεοπάτρα ενέπνευσαν στον Σαίξπηρ την περίφημη τραγωδία του Αντώνιος και Κλεοπάτρα.6. Α. Γάιος (; – 42 π.Χ.). Αδελφός του προηγούμενου. Ύπαρχος του Ιούλιου Καίσαρα στην Ιλλυρία, το 49 π.Χ. Διοικητής της Μακεδονίας, παρά τη θέληση της συγκλήτου, διορισμένος από τον αδελφό του.7. Α. Λεύκιος (μέσα 1ου αι. π.Χ.). Νεότερος αδελφός των δύο προηγούμενων, δήμαρχος το 44 π.Χ. Όργανο του Ιούλιου Καίσαρα και, μετά τον θάνατό του, υπερασπιστής των ακτημόνων. Ύπατος το 41 π.Χ., αντίπαλος του Οκταβιανού μαζί με τη Φουλβία, σύζυγο του αδελφού του, Μάρκου Α. Ηττήθηκε στη μάχη της Περούτζια και παραδόθηκε στον αντίπαλό του, που τον συγχώρεσε και του ανέθεσε το αξίωμα του πραίτορα στην Ισπανία που ήταν ρωμαϊκή επαρχία.8. Μάρκος Άντυλλος Α. (μέσα 1ου αι. π.Χ.). Γιος του Μάρκου A. (βλ. 5.) και της Φουλβίας, πιο γνωστός από την ελληνική προσωνυμία Άντυλλος. Μνηστεύτηκε την κόρη του Οκταβιανού, Ιουλία, το 36 π.Χ., αλλά εκείνος διέταξε τη θανάτωσή του όταν κυρίευσε την Αλεξάνδρεια.9. Α. Ιούλιος (; – 2 π.Χ.). Νεότερος γιος του Μάρκου Α. (βλ. 5.) και της Φουλβίας, ευνοούμενος του Οκταβιανού. To 21 π.Χ. νυμφεύτηκε την κόρη της Οκταβίας, Μαρκέλα. Πραίτορας το 13 π.Χ. και ύπατος το 10 π.Χ. Κατηγορήθηκε για προδοσία και για τα όργιά του με την Ιουλία, κόρη του Αυγούστου, και αυτοκτόνησε. Ο Οράτιος του έχει αφιερώσει ένα ποίημα.10. Α. Μούσας (τέλη 1ου αι. π.Χ.). Γιατρός του Αυγούστου, τον οποίο και έσωσε το 23 π.Χ. με θεραπεία ψυχρολουσίας. Σώζεται το σύγγραμμά του De herba botanica.11. Μάρκος Πρίμος Α. (Τουλούζ Γαλατίας 21 μ.Χ. - ;). Στρατηγός του Βεσπασιανού. Τον εξόρισαν το 60 μ.Χ., επειδή πλαστογράφησε μια διαθήκη. Αποκαταστάθηκε από τον Γάλβα, διώχτηκε από τον Όθωνα και χρησιμοποιήθηκε από τον Βεσπασιανό εναντίον των οπαδών του Βιτέλιου. Παρά τις νίκες του, θεωρήθηκε ύποπτος και παραμερίστηκε.12. Α. ο Ευτυχής (μέσα 1ου αι. μ.Χ.). Απελεύθερος της Αντωνίας της Νεότερης, διοικητής της Ιουδαίας (52-60 μ.Χ.). Το 58 διέταξε τη σύλληψη του Αποστόλου Παύλου. Νυμφεύτηκε τη Δρούσιλα, κόρη του Πτολεμαίου της Μαυριτανίας, στη συνέχεια μια άλλη Δρούσιλα, κόρη του Ηρώδη Αγρίππα, και μια τρίτη γυναίκα.13. Α. ο Φαρμακοπώλης (1ος αι. μ.Χ.). Φαρμακοποιός, προγενέστερος ή σύγχρονος του Ασκληπιάδη.14. Α. ο Ριζοτόμος. Φαρμακοποιός, που βρήκε φάρμακο εναντίον των αποστημάτων.15. Α. Διογένης (1oς-2ος αι. μ.Χ.). Συγγραφέας των Υπέρ Θούλης απιστεύτων. Το μυθιστόρημά του, που περιέχει πυθαγόρειες δοξασίες, έγινε θέμα παρωδίας από τον Λουκιανό.16. Α. Πολέμων (2ος αι. μ.Χ.). Σοφιστής και ρήτορας από τη Λαοδίκεια της Καρίας.17. Μάρκος Γορδιανός Α. oΠαλαιόςΑφρικανός (159 μ.Χ. – ;). Ρωμαίος ανθύπατος στην Αφρική. Έγραψε ύμνους στον Μάρκο Αυρήλιο και τον Αντωνίνο τον Ευσεβή. Όταν η σύγκλητος θέλησε να επικυρώσει την ανακήρυξή του ως αυγούστου, ο αντίζηλός του Καπελιανός, διοικητής της Νουμιδίας, θανάτωσε αιφνιδιαστικά τον γιο του και ο Γορδιανός, μαθαίνοντας το γεγονός, αυτοκτόνησε.18. Μάρκος Γορδιανός Α. ο Νεότερος (252 μ.Χ. - ;). Εγγονός του προηγούμενου. Σε ηλικία 13 ετών ανακηρύχτηκε από τον λαό και τη σύγκλητο καίσαρας και έπειτα αύγουστος. Αν και νεότατος, έδρασε με επιτυχία, σκοτώθηκε όμως πριν ενηλικιωθεί στην εκστρατεία του εναντίον των Περσών.19. Α. o Ρόδιος (3ος-4ος αι. μ.Χ.). Φιλόσοφος, μαθητής του Λογγίνου και φίλος του νεοπλατωνικού Πορφύριου.III
Ο Μάρκος Αντώνιος σε ρωμαϊκό νόμισμα της εποχής.
Όνομα τεσσάρωνπατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως.1. Α. Α’ (τέλη 8ου – αρχές 9ου αι.). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (821-832). Λεγόταν και Βυρσόδεψος, γιατί πριν γίνει κληρικός ασκούσε το επάγγελμα του βυρσοδέψη. Το κοσμικό του όνομα ήταν Κωνσταντίνος Κασυματάς. Ανέβηκε στον πατριαρχικό θρόνο επί αυτοκράτορα Μιχαήλ Τραυλού. Αν και ήταν εικονολάτρης πριν γίνει πατριάρχης, πέρασε μετά στο αντίπαλο στρατόπεδο και καταδίωξε τους εικονολάτρες. Κατάφερε να φτάσει μέχρι το πατριαρχικό αξίωμα μολονότι νωρίτερα, όταν ήταν ηγούμενος στη μονή της Πέτρας στην Κωνσταντινούπολη, έκανε έκλυτη ζωή.2. Α. Β’ (Κωνσταντινούπολη περ. 830 – περ. 900). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (893-895). Διαδέχτηκε τον πατριάρχη Στέφανο, ενώ είχε χρηματίσει νωρίτερα πρεσβύτερος και ηγούμενος. Βιογραφία του έγραψε ο σύγχρονός του Νικηφόρος ο φιλόσοφος. O Α. ανέλαβε σημαντικές και επιτυχείς πρωτοβουλίες για τη συμφιλίωση των οπαδών των πατριαρχών Ιγνάτιου και Φωτίου. Η εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και η μνήμη του τιμάται στις 12 Φεβρουαρίου.3. Α. Γ’ ο Στουδίτης (; – 983). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (974-980). Διαδέχτηκε τον πατριάρχη Βασίλειο Α’ επί Ιωάννη Τσιμισκή. Για άγνωστους λόγους παραιτήθηκε το 980. Πριν από την άνοδό του στον θρόνο ήταν μοναχός στη μονή του Στουδίτη και φημιζόταν για την ενάρετη ζωή του. Στην ίδια μονή αποσύρθηκε μετά την παραίτησή του, όπου και πέθανε.4. Α. Δ’ (14ος αι.). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, δύο φορές (1389-90 και 1391-97). Την πρώτη φορά είχε διαδεχτεί τον πατριάρχη Νείλο, ενώ στον έναν χρόνο της απομάκρυνσής του πατριάρχευσε ο Μακάριος B’. Ανέλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες για την ειρήνευση και την ένωση των εκκλησιών. Δείγμα αυτών των προσπαθειών του αποτελούν δύο επιστολές του (πιττάκια) που απευθύνονται η μία προς τον μητροπολίτη Κιέβου και πασών των Ρωσιών και η άλλη προς τον βασιλιά της Πολωνίας.IVΌνομα μητροπολιτών της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου. 1. Α. Γεωργιαννάκης (Αυγενική Ηρακλείου Κρήτης 1935 –). Μητροπολίτης Δαρδανελίων, υπέρτιμος και έξαρχος παντός Ελλησπόντου και πρόεδρος Αγίου Φραγκίσκου. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης (1960) και μετεκπαιδεύτηκε στα πανεπιστήμια Βέιλ (1974), Σικάγου (1964-68, στην εκκλησιαστική ιστορία) και Γουισκόνσιν (1969-74, στη ρωσική και βαλκανική ιστορία). Το 1958 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1960 πρεσβύτερος. Το 1978 εξελέγη επίσκοπος Αμισού από τον οικουμενικό θρόνο και το 1979 επίσκοπος Αγίου Φραγκίσκου (Σαν Φρανσίσκο, ΗΠΑ), όπου ανέπτυξε σημαντική δράση στους τομείς της ελληνικής και κατηχητικής παιδείας, λειτουργικής, ποιμαντορικής και νεολαίας, ενώ έχει επιτελέσει και αξιόλογο κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο. Το 1997 εξελέγη με απόφαση της Ιεράς Συνόδου του οικουμενικού πατριαρχείου μητροπολίτης Δαρδανελίων, ενώ συνεχίζει να ασκεί τα ποιμαντικά του καθήκοντα στην επισκοπή Αγίου Φραγκίσκου.2. Α.Κόμπος (Άργος 1920 –). Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης. Σπούδασε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αθηνών και στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ μετεκπαιδεύτηκε στα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Παρισιού (με υποτροφία). Σταδιοδρόμησε αρχικά ως δάσκαλος (1943-45) και στη συνέχεια ως καθηγητής σε σχολεία της μέσης εκπαίδευσης (1953-58), καθώς και στην εκκλησιαστική εκπαίδευση (1961-70). Διάκονος και πρεσβύτερος χειροτονήθηκε το 1967 και κατά την περίοδο 1971-74 υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας στην ιερά μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Το 1974 εξελέγη μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης (έδρα Σιάτιστα), όπου έχει αναπτύξει αξιόλογη πνευματική, κοινωνική και φιλανθρωπική δραστηριότητα. Προεδρεύει των εκκλησιαστικών οικοτροφείων Πενταλόφου (αρρένων και θηλέων), του ορφανοτροφείου θηλέων Μικροκάστρου, των οικοτροφείων Τσοτυλείου και Σιάτιστας και πολλών άλλων κληροδοτημάτων και ιδρυμάτων. Παράλληλα, έχει πλούσιο συγγραφικό έργο. Ενδεικτικά βιβλία του: Εισαγωγή εις τας Αγίας Γραφάς (1959), Η Πολιτεία εν τη Ιερά Αποκαλύψει Ιωάννου του Θεολόγου (1976), Περί δωροδοκίας (1977), Η επικράτησις της Ορθοδοξίας (1978), Η αγάπη είναι το πλήρωμα του νόμου (1983), Ποιμαντική αντιμετώπισις των αιρέσεων (1984), Ο χριστιανός φως του κόσμου (1988), Η εν Χριστώ Αναγέννησις (1993), Η θρησκεία του από Ναζαρέτ Ιησού είναι δύναμις (1994), Η αγάπη του Θεού προς τους ανθρώπους (1994) κ.ά.
Dictionary of Greek. 2013.